صنعت پتروشیمی در جهان طی سالهای اخیر بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. این در حالیست که صنعت پتروشیمی در ایران با چالش های متعددی دست به گریبان است که موانعی را در مسیر رقابت برای آن ایجاد می کند.
به گزارش نکونیوز، بر اساس آمارهای موجود، میانگین جهانی رشد ظرفیت صنایع شیمیایی و پتروشیمیایی جهان در سال ۲۰۱۵ معادل ۳.۶ درصد بوده که نشاندهنده سرعت رشد بالایی است. این رشد در آسیا ۵.۲ درصد، در خاورمیانه ۴.۵ درصد و در آمریکای شمالی ۳.۷ درصد بوده است. ضمن اینکه اروپای غربی نیز رشد ۱.۹ درصدی را تجربه کرد. در این میان اتیلن سهم بیشتری در خاورمیانه دارد بطوریکه پیشبینی می شود در سال ۲۰۱۹، حدود ۲۲ درصد کل اتیلن جهان در خاورمیانه تولید شود. بیشترین طرح ها در این حوزه هم مربوط به عربستان، عمان و امارات متحده عربی است. البته کمبود خوراک گاز در خاورمیانه، به عنوان یک مانع مطرح شده اما شرکتی همچون سابیک عربستان، طرح تبدیل مستقیم نفت خام به محصولات شیمیایی را به مرحله اجرا در آورده که تا سال ۲۰۲۰ به بهره برداری می رسد. بدین ترتیب رقبای ایران در صنعت پتروشیمی در خاورمیانه، روز به روز پیشرفت یبیشتری را تجربه می کنند.
آمریکا نیز حضور خود در صنعت پتروشیمی را پررنگتر کرده است. دسترسی آمریکا به خوراک گازی از منابع شیل در سالهای اخیر موجب رشد ۳۳۰ درصدی صنایع فرآورش گاز طبیعی و ال ان جی در این کشور تا سال ۲۰۱۴ شده که این دسترسی، سرمایه گذاری ۱۰۰ میلیارد دلاری در صنایع پتروشیمی آمریکا در احداث واحدهای جدید متانول، اتیلن و مشتقات، اوره و آمونیاک را رقم زده است. جالب است که شرکتهای ریلاینس هند و شرکتهای دیگری در آسیا و اروپا در حال احداث زیرساختهای موردنیاز برای واردات گاز اتان از آمریکا هستند. ضمن اینکه تولید آمونیاک نیز در آمریکا رشد داشته است. امروزه ۷۰ درصد اتیلن آمریکا از گاز اتان تولید می شود که تهدیدی برای کشورهای دارنده منابع گازی در خاورمیانه محسوب می شود.
چین و هندوستان نیز با توسعه واردات ال ان جی، در حال توسعه ظرفیتهای خود برای افزایش حضور در عرصه تولید محصولات پتروشیمی هستند و مالزی و اندونزی نیز در همین مسیر گام گذاشته اند.بیشترین طرح های پتروشیمی در دست ساخت جهان یعنی ۱۵ درصد از کل پروژه ها مربوط به آسیا است که نیمی از این طرح ها در چین و هند در دست اجراست. چین برای ایجاد ۶۵ واحد ام تی او برنامه ریزی کرده که نزدیک به نیمی از آن تاکنون به بهره برداری رسیده است. واحدهایی که ظرفیت هر کدام تولید ۶۰۰ هزار تن اتیلن و پروپیلن است. روسیه نیز اگرچه به دلیل قدیمی تر بودن واحدهای صنعتی نسبت به سایر نقاط جهان، همپای سایر کشورهای پیشرو در این حوزه رشد نکرده اما سرمایه گذاری ۵۵ میلیارد دلاری برای مدرنیزه کردن صنایع پالایش و سرمایه گذاری ۶۰ میلیارد دلاری برای توسعه پایانه های صادراتی ال ان جی انجام داده است.
در چنین شرایطی ایران بیش از هر زمان دیگری با رقبای قدرتمند در صنعت پتروشیمی مواجه شده و علیرغم برخورداری از مزیت های رقابتی در پتروشیمی همچون دسترسی به خوراک فراوان و ارزان و همچنین دسترسی به آبهای آزاد به عنوان مهمترین رکن تولید و صادرات در پتروشیمی، به دلایل مختلفی از جمله کمبود سرمایه گذاری و تحریم ها در مقاطع گوناگون زمانی، همچنین تحریم های خودساخته داخلی از جمله خصوصی سازی نادرست در این صنعت که یکپارچگی در صنعت پتروشیمی را از بین برد، با دشواری می تواند همپای سایر رقبای قدرتمند خود حرکت کند.
ایران نیازمند سرمایه گذاری گسترده برای توسعه صنعت پتروشیمی است اما صنعت پتروشیمی در ایران بیش از آنکه بر مبنای برنامه ریزی دقیق و جامع کشوری حرکت کند، گاه بر مبنای برخی نیازهای منطقه ای برنامه ریزی می شود و رشد ناموزون پتروشیمی در ایران موجب شده هزینه های به مراتب بیشتری برای احداث واحدهای پتروشیمی و همچنین بهره گیری از آن بر کشور تحمیل شود. ضمن اینکه کمبود سرمایه گذاری داخلی و محدودیت در سرمایه گذاری خارجی هم رشد این صنعت را کند کرده بطوری که نیل به اهداف سند چشم انداز که تنها ۷ سال تا رسیدن به آن باقی داریم، عملا غیرممکن به نظر می رسد. از سوی دیگر شرکت ملی صنایع پتروشیمی هم هنوز نتوانسته در این صنعت نقش رگولاتوری خود را به نحو مطلوب ایفا کند و برنامه های صنعت پتروشیمی در ایران در سایه برنامه های سایر شرکتهای تابعه وزارت نفت قرار داشته و وضعیت مدیریتی بی ثبات در شرکت ملی صنایع پتروشیمی و همچنین اوضاع و احوال این روزهای هلدینگ خلیج فارس، همچنین اوضاع نامشخص بازرگانی و فروش محصولات پتروشیمی نشان می دهد صنعت پتروشیمی هنوز هم آماده رقابت با رقبای منطقه ای و جهانی نیست و روز به روز میدان رقابت را بیش از گذشته به رقبا واگذار می کند.
در چنین شرایطی بازگشت صنعت پتروشیمی به اولویتهای وزارت نفت و رفع چالش های آن، می تواند به توسعه صنعت پتروشیمی یاری دهد هرچند در هر صورت فرصتهای از دست رفته و تحریم هایی که سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی ایران را با موانعی مواجه می کند، همچنان به عنوان موانعی پیش روی صنعت پتروشیمی ایران خودنمایی می کند.

منبع: http://neconews.com